Santorini: een grote stratovulkaan die de beschaving op Kreta verwoestte

De vredige landschappen van het Griekse eiland Thira herinneren niet aan de grandioze natuurramp uit het verleden. Maar hier, ongeveer 3,5 duizend jaar geleden, vond een van de krachtigste vulkaanuitbarstingen in de geschiedenis van de mensheid plaats. De stratovulkaan Santorin vernietigde niet alleen het leven op het eiland zelf, maar veranderde ook voor altijd de loop van de wereldgeschiedenis, waardoor de sterk ontwikkelde Minoïsche beschaving in de Middellandse Zee werd vernietigd.

Het centrum van deze beschaving was het eiland Kreta, waar de belangrijkste steden met grote paleizen waren gevestigd. Het was een sterk ontwikkelde beschaving, met zijn eigen schrijven en het bouwen van grandioze architecturale structuren. De economische basis van het leven van de Minoïers was landbouw en maritieme handel. Kreta en de Cycladen-eilanden ten noorden ervan lagen op het kruispunt van de belangrijkste handelsroutes die de oude beschavingen van de Middellandse Zee met elkaar verbinden. Op Kreta zijn delen van de paleisconstructies gebouwd in 1900-1500 voor Christus, tijdens de periode waarin de hoogtijdagen van de Minoïsche cultuur nog steeds werden bewaard, nog steeds bewaard.

Knossos-paleis, eiland Kreta

Een van de steden van de Minoïsche beschaving bevond zich ook op het oude eiland Strongila (een andere naam die in de kronieken wordt genoemd - het eiland Fira). Maar het is tijdgenoten alleen bekend dankzij het zorgvuldige werk van archeologen, omdat het werd begraven onder een dikke laag vulkanische afzettingen. Hier werden goed bewaarde woongebouwen met tal van fresco's, huishoudelijke artikelen, waaronder aardewerk, gevonden. Het is opmerkelijk dat het eiland in de oudheid Strongila heette, wat zich vertaalt als "rond". Maar de moderne vorm van het eiland Thira lijkt niet op een cirkel. Het is eerder een halve cirkel die grenst aan nog enkele eilanden. Het punt is dat het moderne uiterlijk van het eiland de grandioze ruïnes zijn die ontstonden op de plek van een oude stratovulkaan.

Er is nog steeds geen consensus onder historici en geologen over de exacte datum van de uitbarsting, omdat met behulp van verschillende dateringsmethoden enigszins verschillende cijfers worden verkregen. Niettemin wordt algemeen aangenomen dat de uitbarsting van de vulkaan Santorin plaatsvond tussen 1628 en 1500 voor Christus, hoewel de meeste factoren nog steeds wijzen op een eerdere datum, dat wil zeggen rond 1628-1610 voor Christus. Deze grandioze vulkaan is geclassificeerd als stratovolcanoes, en de kracht van zijn uitbarsting in de oudheid door geologen wordt geschat op 7 punten op een 8-puntsschaal. Ter vergelijking: de krachtigste uitbarsting van de Vesuvius, die Pompeii doodde, werd door wetenschappers op 5 punten geschat.

Volgens geologen gooide de vulkaan een enorme hoeveelheid as en gassen in de atmosfeer, wat waarschijnlijk leidde tot een verlaging van de luchttemperatuur op de planeet. De uitbarsting zelf ging gepaard met een aardbeving, evenals een tsunami die plaatsvond nadat de piek van Santorin instortte. De vulkaan had een hoogte van ongeveer 1500 meter en als gevolg van de vernietiging van de kegel viel water in de mond van de vulkaan. Volgens verschillende schattingen had de resulterende tsunami-golf een hoogte van 100 tot 200 meter. De vernietigende kracht van de waterstroom trof het eiland Kreta, ongeveer 115 kilometer ten zuiden van het moderne eiland Thira.

De meeste historici geloven dat de achteruitgang van de Minoïsche beschaving wordt geassocieerd met natuurlijke factoren, namelijk de verwoestende aardbeving en tsunami, die de economie van Kreta aanzienlijk ondermijnden. Kuststeden en bijbehorende infrastructuur werden vernietigd, ook landbouwvelden raakten in verval. Ondanks het feit dat de beschaving op het eiland Kreta verschillende eeuwen bleef bestaan na de uitbarsting van Santorini, heeft het zijn vroegere grootheid niet bereikt. Geleidelijk aan maakte de Minoïsche beschaving plaats voor de Myceense cultuur.

Er zijn nog genoeg lege plekken in dit verhaal, maar de omvang van de ramp die zich heeft voorgedaan, doet geen twijfel rijzen. Men hoeft alleen maar naar de luchtfoto van het moderne eiland Thira en de aangrenzende eilanden te kijken om de grootte van de stratovulkaan te schatten. Op de plaats van de oude explosie werd een grote caldera met een diameter van ongeveer 14 kilometer en een diepte van ongeveer 400 meter gevormd. Tegenwoordig leven meer dan 15 duizend inwoners vredig aan de voet van de oude stratovulkaan. Ondanks het feit dat Santorin 3500 jaar geleden onder water ging, leeft hij nog steeds. Dit blijkt uit regelmatige uitbarstingen, waarvan de laatste plaatsvond in de jaren 20 van de vorige eeuw. Uitbarstingen onder water van een oude vulkaan leiden tot de vorming van nieuwe eilanden en een verandering in hun vorm, en het is mogelijk dat een toename van seismische activiteit in het Middellandse-Zeegebied kan leiden tot een andere activering van Santorin.